Böcek Proteini ve Yağı İçeren Köpek Maması Üretimi-İzmir Büyükşehir Belediyesi

 

Ülkemizdeki dişe dokunur üretim yapan en yüksek kapasiteli tesis İzmir Büyükşehir Belediyesine aittir ve üretilen larva unu ve yağı, barınaklarında misafir ettikleri köpeklerin mama içeriğinde kullanılmaktadır. Bu tesiste çalışan aidiyet duygusu yüksek insan kaynakları, küçük çaplı bir mucize gerçekleştiriyorlar. Benim de bir parça tuzum bulunduğu için gurur duyduğum bu uygulamada, eşine az rastlanır bir faaliyet yürütülüyor. Kilogram fiyatı 300-500 lira olan ithal böcek bazlı köpek mamalarına eşdeğer kalitede üretim yapıyorlar. Aylık 1.5 ton larva üretimi var, ayda ortalama 15 ton atık değer kazanıyor. Mama içeriğinde larva proteini ve yağı dışındaki hammaddeler de büyük oranda ücretsiz(bağış) olarak temin edildiği için tüm maliyetler çıktıktan sonra belediyenin 10 milyon tl/yıl gibi bir tasarrufu var. Artık benzer bir tesisi kurabilecek kadar bilgi ve deneyime sahip en az 5 personel yetişmiş durumda. Her şey dökümante edilmiş, iş akışları görev tanımları çıkarılmış pırıl pırıl bir tesis. Yurt dışından gelen ziyaretçiler de çok etkileniyor ve örnek alıyorlar. Ülkemizde böcek biyoteknolojini kullanma sürecinde önemli bir aşama olan pilot tesis ölçeği aşılmış, insan kaynağı hazırlamak için gerçek bir ortam yaratılmış durumda. Çok önemli ve değerli buluyorum. Uygulama atık kaynağı olarak zincir marketlerin çatal öncesi atıklarını kullandığı için AB regulasyonlarına da uygun bir üretim yapıyorlar. 

Araştırma tesisimizde üretilen larva yağının doku kültürü üzerinde yapılan testleri sonuçlandı. Fibroblast dediğimiz yara iyileşmesinde önemli rol oynayan hücreleri olumlu yönde etkiliyor, toksik etki göstermiyor. Bu sonuçlar larva yağının yara iyileşmesine katkıda bulunan bazı ürünlerin içeriğinde yer alabileceğini gösteriyor. Ayrıca keratinositleri inhibe ettiği için sedef hastalığında kullanım alanı da olabilir gibi görünüyor. Elbette ilaç içeriğinde yer alması oldukça uzun bir yolculuk, ama ilk işaretler çok olumlu. 

Siyah Asker Sineği üretimi ile ilgili çalışmalar, farklı diyet uygulamaları ile rezidünün kullanımı alanına yoğunlaşmış durumda. Çevresel etkileri azaltmak amacıyla alternatif sürdürülebilir hammaddelere olan talep giderek artmakta, yasal düzenlemeler ve çevre vergileri ile sürdürülebilir hammaddelerin fiyatları rekabet edebilir noktaya yaklaşmakta. Ancak böcek ürünlerine olan talebi karşılayabilecek kapasitede üretim olmadığından ve maliyetlerin yüksekliğinden pazar payı hala çok düşük. 

Geleceğe dair daha iyimser bakabiliyorum. Tarım Bakanlığının konuya ilgisinin yeniden artmış olduğunu duydum. Umarım yakında yasal düzenleme konusunda bir gelişme olur.

Nasıl başlayacağım?

 

Nasıl başlayacağım?

Black Soldier Fly yetiştiriciliğinde ilk akla gelen soru. Larva formunda ya da yumurta olarak edinilmeden ve kargo elinize ulaşmadan önce basit bazı hazırlıkları tamamlamış olmalısınız.
En az 5, tercihan 10 bin, yumurta alacaksaniz 3-5 gr başlangıç için yeterli popülasyonu sağlayacaktır.
1- 40x30 veya 60x40 yanak yüksekliği 10-15 aralığında, tutamak yeri delik olmayan plastik bir kasa edinmelisiniz.
2- Kasanın icerisine 2 cm kalınlık sağlayacak şekilde, yüzde 65-70 nemli civciv yemi yayalım. Bu nem oranını 1 kg icin 350 gr civciv yemi, 650 gr su ile sağlayabilirsiniz.
3- Sonra kasanın iç kenarlarına başlangıçta strese girip kaçmaya çalışacaklarından ince talas, kepek ya da razmolu biraz bol dokerek ama abartmadan dönelim. Yemin üzerine de 0.5 cm kalınlıkta serpiştirelim.
4-Larvaları bu kasanın içine nazikçe dökelim ve kasayı loş ve sıcak bir köşeye kaldıralım. Karasinek olan bir ortam ise larvalar hakimiyet kurana kadar bir parca sineklik ya da tül parçası ile kasayı örtelim. 

5- Bebek larva aldınız ise 3-5 gün icerisinde civciv yemi tükenecek, larvalar belirgin olarak büyümüş olacaklar.
6- Eger bu larvaları herhangi bir hayvana canlı yem olarak verecekseniz bulabildiginiz her türlü atığı, öncesinde rondodan gecirerek püre kıvamına getirip ya da olduğu gibi kasanın icerisine boca edebilirsiniz. Ne kadar vereceksiniz? Yeteri kadar. 0.5 kg ile başlayın. Bitirmelerini bekleyin yediklerini atıkların tükenip kasanın yüzeyinin düzleşmesinden anlayacaksınız. Sonra porsiyonu biraz daha büyüterek tekrar besleyin. Larvaları aşırı beslemekten kaçının.
7- Bir nedenle ( aşırı nem, gürültü, ışık vs gibi) larvalar kasanın köşelerinden dışarı çıkma eğilimi gösterir. Bu kasayı daha büyük bir başka kasanın içerisine koyarsanız larva kaybını engellemiş olursunuz. Büyük oranda bir iki gün icerisinde zaten ortama alışır ve sürekli beslenir ve bu sorun ortadan kalkar.
8- Ortalama 0.18-0.22 gr ağırlık kazandıklarında hasat boyutuna erişmiş demektir. Renkleri koyulaşan prepupa evresine gecmis larvalar gözünüze çarpmaya başlamışsa artık beslemeyi kesip yem olarak kullanabilirsiniz. Eğer hayvanınız tavuksa kasayı içeriği ile birlikte verebilirsiniz onlar larvaları ayıklayarak afiyetle tüketirler. Ancak kuş, sürüngen, su kaplumbağası gibi türler beslenecek ise larvaları elemeniz gerekecek. 0.5 veya 0.6 cm aralığı olan kalbur elekle bunu yapabilirsiniz. Civciv yemi ile beslememişseniz ya da rondodan geçirmemişseniz larvaların tüketemediği atıklar eleme sürecini biraz güçleştirecektir. Nem fazla ise günde bir kaç kez karistirarak kurutmanız elemeyi kolaylaştıracaktır.
Elenen larvalari bir defada tüketmeyecekseniz ya da tüketilme süresi haftalar alacak ise 11-15 derecede ince talaş ya da razmol içerisinde örneğin buzdolabında aylarca saklayabilirsiniz.
Yumurta olarak aldıysanız eğer yumurtalarin ne sekilde elinize ulaştığına göre ufak bazı değişiklikler olacak. Muhtemelen yumurtalar elinize gecene kadar bir miktar larva çıkmış halde size gelen az miktardaki beslenme ortamına dökülmüştür. Bunları hazırladığınız kasanın içerisine aktarın. Yumurtaları karton şerit, yumurta öbegi ya da yumurta yatağı olarak edinmişseniz yumurta öbeğini tel bir çay süzgecininin içine koyun ve kasanın üzerine yerleştireceğiniz iki ince çıta arasına asın. Yumurtadan çıktıkça kasa içerisine döküleleceklerdir.
Aynı işlemi yumurta yatağında gelenler için de uygulayabilirsiniz. Eğer yumurtalar karton şeritler içinde gelmisse bunu civciv yeminin üzerine direk yerleştirebilirsiniz. Ama bu kısma biraz kuru civciv yemi daha dökün ki karton ıslanmasın kuru kalsın. Yumurtadan çıkan larvalar yolunu bulup nemli bölgeye ulaşacaklardır.
Havaların sıcak olduğu yaz dönemlerinde larva olarak almayı önermem. Yolda sıcağa bağlı kayıp yaşamanız büyük olasılık. Yumurta formunu tercih edin. Zaten kargo firmaları canlı halini almak istemezler(yasak aslında) paket size ulaşmadan larvalar kaçmanın bir yolunu bulursa size ve gönderenlere bolca sitem edeceklerdir.

Tesis "Ziyarete" Kapalıdır!!!

 

Tesis bir Süre ziyarete kapalıdır

 

Hayatımızda yaşadığımız hayal kırıklığı yaratan olaylar sonrasında hissettiğimiz karamsarlıkla genellemeler yapma eğilimde oluruz. Ben öyle gözlemledim en azından. Pazar esnafı, araba tamircileri, doktor muayenesi, trafik vs. sonrası olumsuz bir deneyim yaşamışsak o meslek ya da durum konusunda genel kanaat hatta yargı oluştururuz ve bunu da ballandırarak anlatırız. Ben de şimdi aynısını yapacağım.

Böcek yetiştiriciliği konusunda çok çalıştım ve elimden geldiği kadar da paylaşmacı oldum. Özellikle küçük üreticiler, hevesli araştırmacılar için sınırsız desteğim olduğunu söylemiştim. Ama yaşadığım örnekler daha seçici olmam gerektiğini gösteriyor. Yoksa kendime haksızlık yapıyor olacağım

 

Örnek 1: Bir doğal yaşam aktivisti BSFL üretimi yapmayı öğrenmek, kendi sınırlı tavuk stoğunun beslenmesine destek olmak ve ulaşabildiği atıkları değerlendirmek için beni aradı. Birkaç telefon görüşmesi gerçekleştirdik. Her telefonunu açtım. Biteviye sorularına cevap verdim. Kabaca maliyetler ve üretim kapasitesi gibi noktaları netleştirmeye çalıştık. Buraya kadar bir sorun yok. Teşekkür etti, saygılıydı vs. Son telefon görüşmesinde yakınlarındaki bir balık çiftliğinden ve oranın yem ihtiyacını karşılayacak bir tesis kurmaktan filan söz etti. Bilgisayarın başında fizibilite hazırlıyor ve benden parametreleri doldurmamı bekliyor. Ben tesisimde ne kadar üretim yapıyormuşum, kaç kw elektrik harcamışım vs. Kendisine kısaca talebinin ne kadar uygunsuz olduğunu nazikçe anlatmaya çalıştım. Profesyonel bir girişim planlanıyor, karşılıksız danışmanlık isteniyor. Benim zamanımın, emeğimin, o sorularına vereceğim bir cümlelik cevaplar için ne kadar çalıştığımın karşılığı yok. Teklif bile yok. Bu bir….

Örnek 2.

Bir akademisyen. Yaptığı ya da yapacağı bir çalışma konusunda takıldığı yerler var. Soruları var. Bunda bir sorun var mı? Hayır. Büyük bir keyifle ve gönüllülükle cevaplandırıyorum. Konuşma ilerledikçe soruların ardı arkası kesilmiyor. Ama soru öncesinde de üretim konusunda ne kadar yol aldığını pek çok sorunu çözdüğünü söylemeden geçmiyor. Yani aslında “ben bu işi bitirdim, bir iki basit nokta var. Aslında bunları da çözerim ama bir zahmet beni yorma cevaplayıver” demeye getiriyor.  Konuşmanın hiçbir yerinde yaptığı bu çalışma yayın haline gelirse size teşekkür etmek isterim, ya da sunulduğunda isminizi geçireceğim filan yok. Sorularının cevaplarını öyle hemen araştırıp bulabileceği bir yer de yok bu arada. Bir sürü okuması makalelerin arasından bulup çıkarması lazım. Konuşma bir vesile ile İzmire gelmeyi düşünüyormuş ziyaret etmek istermiş cümlesi ile son buluyor. Bu ikiii…

 

Örnek 3.

Son derece varlıklı olduğunu kendi hikayesini anlatırken vurgulayan bir beyefendi hobi ölçeğinin çok ötesindeki tarım operasyonlarının bir parçası olarak BSF üretimini de eklemek istiyor. Basit anlaşılır sorularına yolun başında olduğu için sabırla cevap veriyorum. Güzel bir sohbet oluyor. Konunun hiç de kağıt üzerinde göründüğü kadar parlak olmadığını,  atıkları veriyoruz larvalar büyüyor onları da tavuk-balık her ne yetiştiriyorsak onlara yediriyoruz şeklinde yürümediğini, ayrıntıya girdikçe fark ediyor ve cesareti kırılıyor. Görüşme bitiyor. Aradan epey bir zaman geçiyor tekrar arıyor. Düşünmüş ve bu işe girmeye karar vermiş. Sorularına başlıyor. Görüşmenin 30. Dakikasında kendisine bu hizmetin değerini hatırlatma ihtiyacı hissediyorum. Kıymeti bilinsin istiyorum. Sonuça 30 dakikadır danışmanlık hizmeti alıyor ve benim destek vaad ettiğim guruba da dahil değil. Arabalarına, tatillerine, ev dekorasyonlarına, işletmesine alacağı makine ve ekipmanlara bedelini tereddütsüz bir şekilde öderken sıra bilgiye, emeğe gelince eller titremeye başlıyor. Telefon konuşması kesiliyor. Ama bu defa bir bedel ödemesi gerekeceğini anlamış olsa gerek sizi ziyaret etmek isterim cümlesi kurulmuyor. Bu da üüüç.

Birkaç örnek daha yazabilirim ama meramımı anlatabildim diye düşünüyorum. Uzatmayacağım, genelleme yapmayacağım çünkü son derece nazik, saygılı, özenli ve aldığının kıymetini hissettiren örnekler çok daha fazla. Bu yüzden eğer bu yazıyı okumuşsanız ve beni anladıysanız, kendimi çok önemsediğimden değil tamamen medeni nedenlerle hassasiyetlerime özen gösteriniz. Çok sorunuz olursa ve çalışmanız nihayete ererse yayın ya da sunu aşamasında bir teşekkürü esirgemeyin. Orta ve üstü işletme kurmayı düşünüyorsanız ve varlıklıysanız karşılığını ödemeyi teklif edin. İhtiyacım olduğundan değil siz aldığınızın değerini bilin istiyorum. Kabul ederim etmem, muhtemelen de etmem ama siz yine de teklif edin. Tesis ziyaretini ise hiç teklif etmeyin.

Hevesliler, doğa severler, küçük işletme sahipleri ya da çıkış arayan girişimciler, öğrenciler.. Bu yazının sizinle hiç ilgisi yok. Zamanımı sizlere ayırmaktan, sizleri bu alanda geliştirmekten, başardığınızı görmekten o kadar mutlu oluyorum ki. Tesisim kapıları sizlere sonuna kadar açık ve başımın üstünde yeriniz var.

 

.

Dunyadan gelismeler

Canim ulkemin kacirdigi firsatlara bir yenisi bocek endustrisinde eklenmek uzere.

Darling ingradient gida atiklarini surdurulebilir urunlere ve enerjiye ceviren dunyanin en buyuk firmalarindan biri. 14.000 calisani 200 e yakin  merkezi olan uluslarasi bir sirket. 2016 yilinda orta olcekli bir BSF ureticisi  olan Enviroflight firmasinin yarisini aldiktan sonra son donemde de  tamaminin sahibi oldu. Gectigimiz yil North Carolina Apex de 50 milyon dolar harcanarak 2000 metrekare kapali alana kurulan ayni firmaya ait arastirma gelistirme merkezi, BSF uzerinde molekuler ve  genetik basta olmak uzere pek cok alanda calismalar yapiyor.
Brezilya dunyanin en buyuk gida ureticisi konumunda ve bu alandaki bagimsiz sirketleri birer birer el degistiriyor.
Darling ingradient Brezilyanin en buyuk iki firmasini daha satin aldi.  Biri FASA. 560 milyon dolar odenerek gerceklesen bu satin alma ile Brezilyanin en buyuk rendering firmasi el degistirmis oldu. Digeri ise Gelnex firmasi. Yine Brezilya. Dunyanin en buyuk kollojen ve yan urunleri ureticisi sayiliyor. 1.2 milyar dolarlik bir alisveris gerceklesmis bu firmayla da.
Sadece bu gelismelere bakarak dunyanin nereye gittigini gormek mumkun. Mevzu gida, ama daha onemlisi protein ve turevleri. Gidanin kendisinin atik haline geldikten sonra uygun teknolojilerle yeniden bir baska yenilebilir urune donusturmenin gelecegin en onemli alanlarindan biri olacagini gosteriyor. Birim alanda soyaya gore 150, mikro alg ile kiyaslandiginda 10 kat daha fazla protein uretebilen bocek biyoteknolojisi Darling ingradientin 2016 yilindan beri radarindaydi zaten.
Ulkemizde de bir suru akademik calisma ve proje basvurusu var bu konuda. Ciddi bir kaynak ayriliyor. Ama hicbiri boceklerin yetistirilmesi konusunda degil. Hala kullanim alanlarini arastiriyoruz, yapilmis olani tekrarliyoruz. Yayin asamasina geldiginde "bocek biyoteknolojisi bla bla alaninda surdurulebilir ve etkili bir aractir" cumlesi ile bitecek, akademik dosyaya konacaklar o kadar. Kim, hangi insan kaynagi ile, hangi uretim teknigi ile, nasil daha ekonomik olarak uretecek  sorulari yanitsiz kaliyor.
Yem hammaddesi ithal eden kocaman yem ureticisi firmalar, mevcut duruma fazla guveniyor, bugun soya balik unu yarin bocek unu ithal ederiz saniyorlar.
Onlar icin uzgunum ama deniz bitti. Nasil elektrikli araclar gibi fosil yakita alternatif secenekler surdurulemez olani onune katmaya basladiysa, gida ve yem hammaddelerinde de aynisi yasanacak.
Bu ulkede yol almak bazen de cok kolay gercekten.  Artik akrep yetistirme mevzuatimiz var. BSF olmaz ama akrep verelim, dusunurseniz.

Neler Oldu?

 

 

Bahar geliyor. BSF yetiştiriciliği açısından iklim bağımlı kurulumlar için bahar, sezon başladı demek. Çamlı köyünde, tüm kış sezonunda başarılı bir üretim gerçekleştirildi. Larva diyeti, yumurta verimi, besleme sıklığı, iklimlendirme gibi temel konularda standartlar geliştirdik. Daha az işgücü ihtiyacı duyuyoruz. 

TÜBİTAK projesi başarı ile tamamlandı. Larva yağının kozmetik endüstrisi için cilt temizleme ve nemlendirici olarak hem jel, hem krem formunda kullanıldığı ürünler geliştirdik. Patent başvurusu yaptığımız bir formülümüz var. Bu sadece ülkemizde değil dünyada da öncü örneklerden bir tanesi oldu.

Parçası olduğumuz yeni bir TÜBİTAK projesi başvurusunun hazırlıkları tamamlandı. Bu proje hem BSF rezidüsünün bitki beslemesinde hem de ruminant beslenmesinde kullanımı konusunda oldukça kapsamlı bir proje oldu.

BSF yağının biyogüvenliği, raf ömrü, antioksidan kapasitesi ve yara iyileşmesine olan etkisini hücre kültürü üzerinde araştıran bir başka proje de yürüyor. Tamamlandığında bu konuda yapılmış en güncel araştırmalardan biri olacak.

İzmir Büyükşehir Belediyesine bir BSF üretim tesisi kurduk. Bu Belediye olarak ilk örnek. Aylık 500 kg kuru larva gibi ülkemiz için ciddi bir üretim kapasitesine sahip bu tesis BSF unu ve yağını kendi ürettikleri köpek mamasında Türkiyede ilk kez kullanıyorlar ve barınaklarındaki hayvanlarının beslenmesinde yararlanıyorlar.

Migros atıklarının BSF üzerinden besin zincirine kazandırılması projesi genişleyerek sürüyor. İzmir Büyükşehir Belediyesi de benzer bir modelle BSF üretim tesislerinde bu atıkları değerlendiriyor. BSF ürünlerinin köpek mamasında kullanımı hem yurtiçi hem de yurt dışı basında (Times Dergisinde yer aldı. Gurur duyduk.

İzmir Kalkınma Ajansında aldığımız destek ile pilot tesis aşamasına evrilmeye hazırlanıyoruz. Larva üretiminde otomasyon ve maliyeti azaltacak çözümler geliştiriyoruz. Bu proje süresince geliştirilen makine ve ekipmanlarla maliyetin, mevcut hammaddelerle rekabet edebilecek düzeye yaklaşmasını hedefliyoruz. Sürecin sonunda endüstriyel tesis için fizibilite de çıkmış olacak

Tarım Bakanlığı ile görüşmeler yapıldı. Hayvancılık Genel Müdürlüğü üretim izni konusunda yasal düzenleme çalışmalarına başladı. TAGEM Genel Müdürü ve daire başkanları ile ilgili uzmanlara BSF konusunda bir sunum gerçekleştirdik. Sayın Genel Müdür bu konuda çok heyecanlı ve elinden gelen desteği vereceğini söyledi. Tarım Bakanlığının TAGEM, Hayvanlık Genel Müdürlüğü ve Gıda Kontrol Genel Müdürlüğü üst düzey yöneticileri ile konunun mutfağındaki arkadaşlar BSF üretimi ve ürünleri konusunda bilgilendirildiler. Umarım bir ilerleme sağlayabileceğiz. Resmi üretim başvurumu yaptım. Üretici adaylarının bağlı oldukları  il yada ilçe tarım müdürlüğü aracılığı ile hayvancılık dairesine üretim için bir dilekçe ile başvurmalarını tavsiye ediyorum. Bu aşamada ayrıntılı bilgi isteyen arkadaşlar 05052385579 numaralı telefonumu arayarak benimle görüşebilirler.

Bunları övünmek için değil bu alanda kendini gerçekleştirmek isteyenleri cesaretlendirmek için paylaşıyorum. Evet kayda değer ilerlemeler sağlandı ve önümüz açık.

Hasan, Levent ve Pedram. Yolculuğumda benimle beraber oldular. Bu hikayemde belki onların isimlerini yeteri kadar geçiremedim, ama ortaya çıkan değerin çok önemli parçaları oldukları kesin. Her türlü övgüyü hak ediyorlar. Birlikte ürettik, öğrendik, eğlendik. Fedakarca davrandılar. Kendilerine arkadaşlıkları ve bana kattıkları için çok teşekkür ediyorum. 

Yolları açık olsun.

Larva Beslenmesi Üzerine

Yapılan çalışmalar göstermiştir ki; BSF larvalarının beslenmesinde diğer hayvan stoklarındakine benzer prensipler geçerlidir. Larvaların genetiği, atık miktarı, beslenme sıklığı, atığın besin değeri, larva yoğunluğu, ortam koşulları, atık nem oranı, atık lignin içeriği, karbonhidrat/protein oranı, kimyasal kontaminasyonlar, pH gibi pek çok parametre larva verimini etkilemektedir. Gözden kaçırılmaması gerek nokta bu endüstrinin halen emekleme aşamasında olduğu literatürde yapılan laboratuar ölçeğindeki sonuçların endüstriyel ölçeğe geçildiğinde farklı sonuçlar verebileceğidir. Okumaları yaparken bu noktanın önemine dikkat çekiyor, hem saha deneyiminin hem de teorik bilginin birlikte bir değer taşıdığını söylüyorum. Literatürde 0.2 gr larva final ağırlığı ortalama olarak veriliyor. 0,18 ve üzeri makul ağrılıklar. Çok iyi beslendiğinde 0,6 gr gibi devasa boyutada gelebilir.(tecrübeyle sabit)

Larva beslemesinde temel amaç

En az kısa sürede, en büyük, en az miktarda atık kullanarak, gıda güvenliğine uygun standart besin degerlerine sahip bir larva elde etmektir. 

Larva beslenmesinde kullanılacak atık için temel prensipler, ,

Ulaşılabilir, temiz, besleyici, mevzuata uygun, ekonomik, verimli olmalıdır

Tek tip atığın verimli larva yetiştirilmesinde kullanıldığı atık tipleri genellikle ekonomik değere sahiptir ya da ulaşılması zordur ya da temiz olmadığı için riskli ve mevzuata uygun değildir(Orneğin fermente arpa bira fabrikası atığı olarak bolca temin edilebilir ancak ekonomik değildir, tavuk gübresi rahatlıkla bolca bulunabilir ekonomiktir ama güvenli değildir). 

Bu durumda her üreticinin kendi larva diyetini oluşturması gerekmektedir. Bunu araştırırken atık nem içeriği pek çok açıdan önemlidir.  Yüksek nem oranına sahip atıklar taşıma maliyeti, besin değeri, meyve sineği/karasinek populasyonunu artırması gibi olumsuzluklar taşır. Bu nedenle onu kıvam artırıcı, besleyici görece ucuz, besin dengesine uygun başka bir atıkla karıştırmak gerekir. 

BSF larvaları yüksek nem oranına sahip atıklar içerinde yetiştirilmeye toleranslıdır, ancak bu atıklardan larvaları ayrıştırmak maliyetleri artırır. Larvalar beslendikten sonra kalan rezidünün kıvamı finalde yuzde 60 civarına düşmelidir. Atığın kuru madde oranının yüksek olması toplam besin değeri açısından gözönünde bulundurulmalıdır. Örneğin bazı kanatlı üreticileri çuvalla ekmek alırlar ve bir çuval bayat ekmeğe verdikleri bedeli ticari yemle karşılaştırarak tasarruf ettiklerini düşünürler. oysa bayat ekmek nem oranı en iyi ihtimalle yuzde 50 civarındadır, kıyaslama yaparken tavuk yeminin en fazla yüzde 10 nemli olduğunu düşünmelidir. Sandıkları kadar tasarruf etmezler aslında. Aynı şekilde %85 civarında nem oranına sahip sebze meyve atıklarının taşınması, işlenmesi, elenmesi sırasında karşılaşılacak güçlükler ve iş gücü ihtiyacı düşünülmelidir. 

Ben uygun diyet arayışlarımı sürdürüyorum. Şimdiye kadar edindiğim izlenim sebze meyve atıklarının kuru madde oranı yüksek başka bir atıkla örneğin unlu mamullerle karıştırılmasının iyi sonuç verdiği şeklinde. Larva beslerken atıkların bir hafta anaerobik ortamda laktobasillerle fermentasyonu tüketimlerini çok artırıyor, Bu esnada seviye verdiği için bir miktar susuzlaştırma yapmak da mümkün oluyor. İnce talaş ya da bayat ekmekle nemi alınarak kıvam vermek mümkün. Optimum nem oranı yuzde 65-75 olmalı. Öncelikle 300 gr tavuk yemini 700 gr su ile karıştırarak elde ettğiniz kıvamı görün ve bu kıvamı tutturmaya çalışın. Size oldukça sulu gelebilir ama yaz aylarındaki buharlaşma ve ortamda açığa çıkan kimyasal ısınedeniyle beslenme sonunda elenebilir hale gelir. 

Fermentasyon sonrası atıklar oldukça yumuşar, matkap ucuna takılan basit bir boya karıştırıcı ile muamele edin.  İnce talaş ya da unlu mamullerle kıvam verin. Larvalar afiyetle tüketecektir. İnce talaş aynı zamanda C/N oranını istenilen 15-30 civarına çekmeye böylece kalan rezidünün kompost niteliğinin artmasına da  katkıda bulunacaktır.

Bu yazı Utku beyin yaptığı bir yorumda sorduğu değerli sorularına cevap niteliğinde oldu. Beni teşvik ettiği için kendisine teşekkür ederim

Uzun Bir Aradan Sonra...

 Uzun bir aradan sonra geçen zaman içerisindeki gelişmeleri paylaşmak istiyorum. Oldukça hareketli bir süreç yaşandı ve bu gecikmenin en önemli nedeni de bu durum.

Sürdürülebilir Gıda Üretiminde Böcek Biyoteknolojisi Derneği kuruldu. Bu sayede hem üyeler arası etkileşimi artırmak hem de resmi otoritelerle kurumsal bir ilişki kurmak amaçlandı. Konunun akademik tarafını atlamadan Dernek çalışmalarını yürütüyoruz ve katılımcıları bekliyoruz. Dernek web sitesi adresi aşağıda.

www.tibaf.org

İzmir Güzelbahçe Çamlı Köyünde, Çamlı Tarımsal Kalkınma Kooperatifi kampüsünden kiralayarak yürütülen çalışmalar genişledi. Hem üretim kapasitesi arttı, hem de yağ, larva unu, sabun gibi yan ürünler konusunda büyük ilerlemeler kaydedildi. Bu konuda yol arkadaşım Hasan Doğan’ın katkıları büyük. İzmire geldi ve beraber çalışıyoruz.

Yetiştiricilik konusunda “saygın” bir tarım gönüllüsünün tarafıma yaptığı insafsız “şebeke” ithamı nedeni ile canım çok sıkıldı ve ücretli eğitim programını kaldırdım. Aşk olsun!, ne diyeyim. Her zaman dediğim gibi telefonum, email adresim üzerinden bana ulaşarak her konuda bilgi alabilirsiniz. Formal bir eğitim artık yok ama sürekli bir destek amatör üreticilere karşılıksız olarak verilmeye devam edecek.

Yıllar öncesinden haberdar edilen kara günler artık kapımızda. Yem maliyetleri olağanüstü artmış durumda, üstelik bu günler daha iyi günlerimiz. Alternatif yem kaynaklarının geliştirilmesinin önemi katlanarak artıyor ve yakıcı hale geliyor. Tarım Bakanlığı bürokrasisi hala bir irade geliştirmiş değil. Fiili durum ise, BSF üreticileri yetiştiriciliğe devam ediyor ve Bakanlığın bu konuda bir düzenlemesi hala yok.

Bu yıl başında BSF larva yağından kozmetik ürünler geliştirilmesi konusunda bir TUBİTAK fonu aldık. HIBIOTEK isimli bir biyoteknoloji şirketi kuruldu. Sağlanan fon aracılığı ile tam ve kısmen yağsızlaştırılmış larva unu elde edildi. Ekstrakte edilen yağdan, rafinasyon sonrası elde edilen etken maddeler kullanılarak kozmetik prototip ürünler geliştirildi. Bunlar başlangıç olarak cilt temizleyici ve nemlendirici. Kullanıma sunulmadı elbette, bazı güvenlik ve etkenlik testlerinin tamamlanması gerekiyor.

Sinek üretim ünitesinde modüler tasarım konusunda Hasan önemli iyileştirmeler yaptı. Hala revizyon gerektiren noktalar var. Son halini verdiğimizde buradan paylaşacağız.

Üniversiteyi yeni bitiren bazı arkadaşlar gelip birkaç hafta tesiste deneyim kazanmak istiyor. Elbette kapım açık. Ama bazı prensipler konusunda hem fikir olmamız gerekiyor. 

Birincisi tesisin kapılarının açılması ve deneyimin paylaşılmasının kıymetinin bilinmesini istiyorum. Gelecek arkadaşlar tesiste misafir olmayacaklar, benim yaptığım gibi her türlü işe yardım edecekler. Kendilerinin belirleyecekleri ama mutlaka uyacakları bir mesaileri olacak. Birlikte karar vereceğimiz konuları okuyacaklar, denemeler tasarlayacaklar ve bunları paylaşacaklar. Adına staj diyelim, bunun süresi arkadan gelecek arkadaşlara yer verilebilmesi açısından çok uzun olmayacak. Aynı anda 2 stajer kabul edebiliyoruz şimdilik. Doktora ve yüksek lisans öğrencilerinden tez konularını bu alanda belirleyeceklere de olanaklarımızı ve deneyimlerimizi paylaşacağımızı söylemek isterim. Gelecek arkadaşlardan öğrenmek kadar, öğretmelerini de bekliyoruz. Son olarak bu arkadaşların bu dönemde deneyimlediklerini yazdıkları bir sonuç belgesi istiyoruz. Siteye koyacağım.

BSF üretimi artan enerji ve işgücü maliyetleri nedeni ile hala alternatiflerinin çok üzerinde. Yem konusunda yaşanan derin kriz organik atıkların merdivenaltı yem üreticileri tarafından hammadde olarak kullanılıp piyasaya sunulması nedeniyle kıymete binmiş durumda. Ekonomik değeri daha düşük ya da olmayan organik atık fraksiyonlarına yönelmek şart. Bu konuda larva diyeti çalışmaları büyük önem taşıyor. Tesiste bu konuda da çalışıyoruz ve yerel, ekonomik değeri olmayan atıklarla beslenen larvaların besin değerlerini ve üretim verimliliğini deniyoruz. Her larva diyeti denemesini yapmak bunların analizi hem işgücü ve analiz maliyeti getiriyor. Bu nedenle kaynak buldukça ilerliyoruz. 

Sürdürülebilir hammadde ihtiyacı nedeni ile yüksek çevre etkisi yaratan hammaddelerin bıraktıkları karbon ve su ayakizi nedeni ile vergilendirilmesine başlandı. Giderek yaygınlaşacak. Bu durum hammadde fiyatlarını yükseltmekle beraber böcek proteininin rekabet gücünü artıracak bir gelişme. Kağıt üzerinde yapılan maliyet hesaplarının içerisine henüz katılmamakla beraber çok yakında bu nedenle konvansiyonel hammadde fiyatlarında bir artış dalgası daha ortaya çıkacak.

Böcek endüstirisinin, olduğundan daha kısa sürede bir ekonomik getiri yaratacağı konusunun balonlaştırıldığını düşünüyorum. Yurtdışında ardı ardına açılan ve büyük fonlar toplayan şirketlerin bilançoları, üretim maliyetleri şeffaf değil. Bu konuda yapılan anketlerde firmaların büyük kısmı sorulara cevap vermiyorlar. Kişisel görüşüm büyük ölçekli bu işletmelerin ya da startup girişimlerin yatırım fonları tarafından bir finans aracı haline getirilerek gerçek değerinin üzerinde parlatıldığı yönünde. 

Üretim maliyetlerini düşürecek model, tasarım ve işbirliklerine ihtiyaç var. Öte yandan larvalardan yem dışında katma değeri yüksek yan ürünler geliştirerek üretim maliyetlerini düşürmek akıllıca bir yaklaşım gibi görünüyor. Küçük tavuk ve balık üreticilerinin larva yetiştiriciliği konusunda başlangıç yatırımını yapmak ve sonrasında işgücü ihtiyacını karşılamak konusunda hevesli olmadıklarını gözlemliyorum. İşi bırakmayı tercih ediyorlar. Bu nedenle iyi eğitim almış, finansal dayanıklılığı yüksek, beyaz yakalı küçük üreticilerin önplana çıkmasına ihtiyaç var. 

Migros ile birlikte yürüttüğümüz küçük üreticileri destekleyen proje devam ediyor. Bu projeye İzmir Büyükşehir Belediyesi de destek veriyor. Yavaş ama anlamlı katkılarda bulunuyorlar. Her tıkanıklık yaşandığında ulaşabiliyorum. Bu açıdan her türlü takdiri hak ediyor. Ön yargılarımdan kısmen kurtuldum ve belediyelerin bu alanda hala önemli bir aktör olarak yer alacağına olan inancım arttı. 

Dernek web sitesinde kaynaklar başlığı altında bazı Türkçeleştirilmiş kitapçıklar göreceksiniz. Türkçe kaynak açısından oldukça doyurucu içeriklere sahip. Teorik altyapının oluşturulmasında duyulan ihtiyacı büyük oranda karşılıyor. Ben ve Hasan her zaman uygulama sırasında yanınızdayız. Her deneme başarılı ya da başarısız büyük değere sahip. Hep birlikte bu süreci, hem kendi hayatımıza anlam katmak, hem de çevre yararı boyutunu gözeterek ilerleyeceğiz.