Haeree H. Park
University of Massachusetts Amherst,
Bu kullanma kılavuzu büyük ve küçükbaş hayvan, kümes hayvani ve kültür balıkçılığı yapan tüm işletmelerin biyolojik atık yönetiminde yardımcı olmak düşüncesi ile hazırlanmıştır
BSF larvalarının organik atıkların biyodönüşümü konusundaki olağanüstü kapasitesi yüksek kalitede yeme düşük maliyetle ulaşılmasını sağlamaktadır. Bu gerçekleştirilebilir sürecin değişik aşamalarının gözden geçirilmesi, hayvan yetiştirme işletmelerinin geleceğine çok değerli katkılar da bulunacaktır.
Giriş
BSF bütün batı yarımküresinde ve Avustralya'da yaşar. Erişkin sineğin i̇ğnesi ve ağzı yoktur. Bu nedenle organik artık tüketmezler. İnsan ya da bir başka memeliyi ısıramazlar. Erişkin sinekler i̇ki santim boyundadır. Dişilerin karın bölgesi kırmızımsı renkte erkeklerin ise bronza yakındır bacakları siyah olup uçları sarı renktedir siyah, ve düz İki anteni vardır
Yetişkin sinekler uçarken çiftleşir ve dişi sinek 500 civarında yumurta yapar. Bu yumurtadan çıkan larvaların biyolojik atık yemeleri ise hem araştırmacıların hem de hayvan üreticilerinin ilgisini çekmektedir. BSF larvaları hayvan dışkısı ve yemek atıklarını büyük hacimlerde yiyerek olağanüstü bir hızla büyürler. Bu biyolojik kütle %40’tan fazla protein %30’dan fazla yağ içerirler. BSFL direk olarak yada kurutulduktan sonra hayvan yemi olarak kullanılabilirler.
BSF insanların yaşam alanlarından uzak durular bu nedenle hastalık taşıma riskleri yoktur ayrıca rekabet ederek başka sinek ve böceklerin popülasyonlarını sınırlarlar. Kısa yaşam döngüleri sık üremeleri bu sineklerin büyük boyutlarda ve uzun süreli olarak üretimini kolaylaştır. Biyolojik atık tüketmeleri hem bu atıkları çevreye zararsız hale getirmeleri ve hem de yüksek kalitede hayvan yemi sağlamaları nedeni ile etkin ve düşük maliyetli bir modeldir.
Üretim
Yumurtalar
Erişkin BSF 5-8 günlük kısa bir yaşam döngüsüne sahiptir. Pupa dönemden erişkine dönmeden birkaç gün sonra dişi BSF bir eş bulur. Erkek sinek, dişi sinek uçarken yolunu keser ve havada çiftleşir. Dişi ve erkek sinek çiftleşirken yere düşerler. Dişi sinek zaman kaybetmeden 500 den fazla yumurtayı cisimlerin yada çürümekte olan organik atıkların kuru kenarlarına bırakır. Yumurtalar 1mm uzunluğunda ve beyaz-bej renktedir.
Larva
Yaklaşık 4-5 gün(105 saat) sonra yumurtalar çatlar ve larvalar çıkar. Bu larvalar derhal etraflarındaki ne varsa onu yemeğe başlarlar. Uygun çevre koşulları varsa bu larvalar olgunlaşmalarını tamamlarlar. Bununla beraber uygunsuz çevre koşulları varsa bu süreç 6 aya kadar uzayabilir.
Larvaların büyüklüğü 27 mm uzunluk ve 6 mm kalınlığa kadar ulaşabilir. Daha donuk, beyaz bir renkleri olup ağızlarını içeren siyah renkli küçük bir kafaları vardır.
Pupa
Olgunlaşmasını tamalayan larva, pupa haline dönüşmek için besledikleri ortamı kuru ve korunaklı bir yer bulmak üzere terk eder. Bu göçü takiben pupalaşma süreci hemen başlar. Bu süreçte eksoskeleton kalınlaşır ve koyu bir renk alır. Bu kabuğun içinde pupa gelişimini sürdürür. İki hafta sonra erişkin BSF bu kabuktan çıkar ve üremeye başlar.
Çevre Koşulları
Isı
BSF bulundukları çevre koşullarına aşırı duyarlıdırlar. Bu nedenle uygun üretimi sağlamak için yaşadıkları ortam yakından denetlenmelidir. BSF’nin doğal ortamının subtropik/tropik bölgeler olduğu düşünülürse, geliştirme ortamının ısısı çok önemlidir.
Hem erişkin sinekler hem de larva ve pupalar için ideal çevre ısısı 27 derecedir. Yükselen ısı erişkin sineklerin yaşamlarını kısaltmakta ısı 30-36 dereceye ulaştığında BSF gelişimi kısa süre içerisinde durmaktadır.
27 derecede yetişen erişkin sineklerin 30 derecede yetişenlere göre %5 daha ağır olduklarını ve %10 daha uzun yaşadıkları gösterilmiştir. Bununla beraber larva gelişimi 27 derecede 30 dereceden 4 gün daha uzun sürmüştür. Yumurtadan erişkin sineğe dönüşüm süresi 43 gün olarak bulunmuştur. Bu nedenle soğuk ve ısı değişikliklerinin fazla olduğu bölgelerdeki işletmelerin ortam ısını yakından denetlemeleri ve 27 derece civarında bir ısıda sabitlenmesi önemlidir.
Nem
BSF sadece ortam ısına değil nem miktarına da duyarlıdır. Nem özellikle larvaların yumurtadan çıkmalarında önemlidir. Düşük ortam nemi yumurtalardan su kaybına dolayısı ile sertleşmesine neden olarak larvaların yumurtan çıkmalarını zorlaştırır. Rölatif nem miktarı %25 düştüğünde yumurta hasarı büyük boyutlara ulaşır.
Aynı şekilde düşük nemli ortamlarda erişkin BSF %70 ortam nemine kıyasla 2-3 gün daha kısa yaşar. Bu nedenle ortam nemi arttıkça üretim kapasitesi daha yüksek olacaktır. 27 derecelik bir ortamda çiftleşmenin gerçekleşmesi, yumurta ve larvaların sağlıklı olması için ortam neminin %30-90 arasında tutulması gereklidir.
Aydınlatma
BSF üretiminde dikkate alınması gereken bir başka nokta da BSF’lerin kış aylarında çiftleşmemeleri neden ile ışık kaynağıdır. Doğal ortamda direk gün ışığı çiftleşmeyi artırır. Kapalı ortamlardaki işletmeler yapay ışık kullanmak zorundadır.
Doğal güneş ışığı altındaki çiftleşmelerin %85’i sabah 100 mikromol/m2/sn düzeyindeki ışıkta gerçekleşir. 110 mikromol/m2/sn aşıldığında çiftleşme miktarı çok azalır.
500 watt 135 mikromol/m2/sn ışık yoğunluklu quartz iyot lambası ile yapılacak aydınlatma, doğal ışıkla karşılaştırılabilir bir çiftleşme ve yumurtlama miktarı sağlayacaktır. Işık dalga boyu ise 450-700 nm arasında tutulmalıdır.
Beslenme(Diyet)
Erişkin BSF yiyecek tüketmez. Ancak suya ihtiyaçları vardır. Bu amaçla ortama sık ve yeterli miktarda su sislemesi yapılmalıdır. Erişkinlerin temel enerji kaynağı larva sürecinde depoladıkları yağdır. Larvaların daha geniş bir spektrumda ve miktarda yiyeceğe ihtiyacı olur. Larvaların tüketimine sunulan organik atıkların belli bir miktarın üzerinde su içermesi gerekir. Verilen atığın yaklaşık %20’si larva kütlesine dönüşür. Larvanın kuru ağırlığı %37, pupanın %44’tür. Biyodönüşüm %24 olarak hesaplanmalıdır.
BSFL besin değeri
BSF larvasının analizi aşağıdaki gibidir.
%41.1 protein
%34.8 yağ
%14.6 Kül
%7.9 Su
%7 Fiber
%5 kalsiyum
%1.5 Fosfor
%14 NFE(Nitrogen free extract)
