Dağıtık bir üretim modeli

Siyah asker sinegi larvalarının ticari olarak rekabet edebilir bir yem hammaddesi olması için 900 dolar/ton maliyetin altında üretilmesi gerektiği hesaplanmış. Günlük 100 ton atık işleme kapasiteli bir üretim tesisi ve günlük 4 kusur ton kuru larva uretimi saglandığında maliyet bu rakamlara ancak yaklaşıyor. Büyük larva işletmeleri maliyet rakamlarını ve kalemlerini ticari kaygılarla paylaşmadığı için ne derece kar ettikleri henuz bilinmiyor. Ancak çevresel yarar, atıkların bertarafı için aldıkları ücretler ve devlet desteği ile fonlandıkları varsayılıyor. Otomasyon, robot teknolojileri gibi işçilik maliyetlerini azaltacak çözümler peşinde koşuluyor ama konumuz bu değil. Ülkemizde endüstriyel ölçekte üretim yapacak girişimler için daha gidilecek çok yol var.
Büyük ticari tavuk ve yumurta işletmelerini şimdilik bir kenara bırakalım. Siyah asker sineği asıl önemli fırsatı küçük aile tipi tavuk işletmeleri için sunuyor. Yem maliyetleri altında giderek daha fazla ezilmeye başlayan işin başında sahibinin durduğu bu işletmeler için siyah asker sineği yem maliyetlerini gerçekten büyük oranda azaltabilir. Bu noktada önemli bir sorun ortaya çıkıyor. Bu düşük sermayeli işletmelerin siyah asker sineği yetiştiriciliği için gerekli altyapı yatırımını yapacak ekonomik güçleri de yok. Öte yandan sistemin özellikle sinek ve bebek larva üretim aşaması yoğun tecrübe ve teknik bilgi gerektiriyor. Burada yazdıklarımla ve sunumlarımda bu sorunu aşmak için tasarımı ne kadar basitleştirmeye çalışsam da bu küçük işletmelerin birikimlerini ve enerjilerini bu noktaya aktarma konusunda haklı tereddütlerini gidermem zor görünüyor. Siyah asker sineği üretmek ve sınırlı tavuk stoklarını bunlarla beslemek için ihtiyaç duyulan yatırımı gerçekleştirmeyi bir cesaret gösterisi olmaktan çıkarmak gerektiğine karar vererek yeni bir organizasyon fikri oluşturdum. Uygun iklime sahip bir coğrafyada(İzmirde) bölgesel küçük üreticilere bebek larva tedariki yapacak ve bu küçük dağıtık işletmelerin larvaları tavuk yemi için yeterli boyuta gelene kadar kendilerinin beslemekle sorumlu olduğu bir organizasyon hayal ediyorum. Yakınlardaki pazar ya da marketlerden toplayacakları atıklarla beslenecek bu larvalar tavuk üreticileri için kendi işçilikleri dışında nerede ise hiçbir yük getirmeyecek. Yeterli boyuta ulaşana kadar beslenen larvalar rezidüleri ile birlikte tavukların yetiştirildiği bahçeye dökülecek ve eleme süreci tavuklar tarafından gerçekleştirilecek. Larvalar canlı olarak tüketilecekler. Bu şekilde makinalaşma ihtiyacı da nerede ise hiç yok ya da keyfe keder.
Asıl önemli konu sinek, yumurta ve bunlardan çıkacak bebek larvaların üretiminin ve dağıtımının yapılacağı merkezi sinek tesisinin kurulması noktasında tıkanıyor. Üreticilerin biraraya gelerek bu tesisin altyapı finansmanını sağlayacak bir kollektif davranış göstermelerini beklemenin de fazlaca romantik ve iyimserlik olacağı kanısındayım. Bu nedenle bu modelin bir örneğinin başarılı bir şekilde çalışmaya başladığını göstermek gerekiyor ki tavuk işletmeleri bu kollektife katılsın ya da kendi bölgelerine klonlasınlar.
Son günlerde mesaimin önemli bir kısmını bu konuya ayırmış durumdayım. Merkezi sinek ve bebek larva üretme tesisini kurmak için kaynak arıyorum. Eğer başarabilirsem bu tesis bölgedeki aile tipi tavuk işletmelerine larva tedarik edecek. Tesisin idamesi için(ısıtma su elektrik sarf vs) bir nakit akışı gerekecek. Bunu yem maliyetlerinden yaptıkları tasarrufların bir kısmı ile üye işletmeler sağlayacaklar. Tesisin işçilik ihtiyacı benden ve tesisin kurulacağı bir tavuk işletmesinden karşılanacak(yani olmayacak). Burada amacımız kollektif bir girişim örneği oluşturmak ve gerçekçi bir model kurmaktan ibaret. Büyütmek karlı bir işletme haline getirmek filan asla değil. Bu modelden yararlanacak olan sadece belki 10 tane aile tipi salma tavuk işletmelesi olacak. Konuyu burada paylaşırken beklentim fikrin hayata geçirilmesi için gerekli kaynağı(70-80 bin TL tutacağını hesapladım) bulma konusunda daha parlak fikirlere sahip olanların çıkma ihtimali ve organizasyonda benim atladığım dar boğazları okuyucuların fark ederek beni uyarmalarından ibaret.
Kabaca çerçevesini çizdiğim bu organizasyonun başarılı olması halinde çok daha yaygın bir coğrafyada uygulanabileceğini öngörüyorum. Bu küçük aile tipi işletmelerin yem maliyetlerinde sağlananacak tasarruflar bu işletmelerin, yaşadığımız bu zor dönemde ekonomik zorluklara olan direncini artırmanın yanı sıra, yoğun işsiz genç nüfusun bir kısmı için bir çıkış yolu da olabilir.