Larva Beslenmesi Üzerine

Yapılan çalışmalar göstermiştir ki; BSF larvalarının beslenmesinde diğer hayvan stoklarındakine benzer prensipler geçerlidir. Larvaların genetiği, atık miktarı, beslenme sıklığı, atığın besin değeri, larva yoğunluğu, ortam koşulları, atık nem oranı, atık lignin içeriği, karbonhidrat/protein oranı, kimyasal kontaminasyonlar, pH gibi pek çok parametre larva verimini etkilemektedir. Gözden kaçırılmaması gerek nokta bu endüstrinin halen emekleme aşamasında olduğu literatürde yapılan laboratuar ölçeğindeki sonuçların endüstriyel ölçeğe geçildiğinde farklı sonuçlar verebileceğidir. Okumaları yaparken bu noktanın önemine dikkat çekiyor, hem saha deneyiminin hem de teorik bilginin birlikte bir değer taşıdığını söylüyorum. Literatürde 0.2 gr larva final ağırlığı ortalama olarak veriliyor. 0,18 ve üzeri makul ağrılıklar. Çok iyi beslendiğinde 0,6 gr gibi devasa boyutada gelebilir.(tecrübeyle sabit)

Larva beslemesinde temel amaç

En az kısa sürede, en büyük, en az miktarda atık kullanarak, gıda güvenliğine uygun standart besin degerlerine sahip bir larva elde etmektir. 

Larva beslenmesinde kullanılacak atık için temel prensipler, ,

Ulaşılabilir, temiz, besleyici, mevzuata uygun, ekonomik, verimli olmalıdır

Tek tip atığın verimli larva yetiştirilmesinde kullanıldığı atık tipleri genellikle ekonomik değere sahiptir ya da ulaşılması zordur ya da temiz olmadığı için riskli ve mevzuata uygun değildir(Orneğin fermente arpa bira fabrikası atığı olarak bolca temin edilebilir ancak ekonomik değildir, tavuk gübresi rahatlıkla bolca bulunabilir ekonomiktir ama güvenli değildir). 

Bu durumda her üreticinin kendi larva diyetini oluşturması gerekmektedir. Bunu araştırırken atık nem içeriği pek çok açıdan önemlidir.  Yüksek nem oranına sahip atıklar taşıma maliyeti, besin değeri, meyve sineği/karasinek populasyonunu artırması gibi olumsuzluklar taşır. Bu nedenle onu kıvam artırıcı, besleyici görece ucuz, besin dengesine uygun başka bir atıkla karıştırmak gerekir. 

BSF larvaları yüksek nem oranına sahip atıklar içerinde yetiştirilmeye toleranslıdır, ancak bu atıklardan larvaları ayrıştırmak maliyetleri artırır. Larvalar beslendikten sonra kalan rezidünün kıvamı finalde yuzde 60 civarına düşmelidir. Atığın kuru madde oranının yüksek olması toplam besin değeri açısından gözönünde bulundurulmalıdır. Örneğin bazı kanatlı üreticileri çuvalla ekmek alırlar ve bir çuval bayat ekmeğe verdikleri bedeli ticari yemle karşılaştırarak tasarruf ettiklerini düşünürler. oysa bayat ekmek nem oranı en iyi ihtimalle yuzde 50 civarındadır, kıyaslama yaparken tavuk yeminin en fazla yüzde 10 nemli olduğunu düşünmelidir. Sandıkları kadar tasarruf etmezler aslında. Aynı şekilde %85 civarında nem oranına sahip sebze meyve atıklarının taşınması, işlenmesi, elenmesi sırasında karşılaşılacak güçlükler ve iş gücü ihtiyacı düşünülmelidir. 

Ben uygun diyet arayışlarımı sürdürüyorum. Şimdiye kadar edindiğim izlenim sebze meyve atıklarının kuru madde oranı yüksek başka bir atıkla örneğin unlu mamullerle karıştırılmasının iyi sonuç verdiği şeklinde. Larva beslerken atıkların bir hafta anaerobik ortamda laktobasillerle fermentasyonu tüketimlerini çok artırıyor, Bu esnada seviye verdiği için bir miktar susuzlaştırma yapmak da mümkün oluyor. İnce talaş ya da bayat ekmekle nemi alınarak kıvam vermek mümkün. Optimum nem oranı yuzde 65-75 olmalı. Öncelikle 300 gr tavuk yemini 700 gr su ile karıştırarak elde ettğiniz kıvamı görün ve bu kıvamı tutturmaya çalışın. Size oldukça sulu gelebilir ama yaz aylarındaki buharlaşma ve ortamda açığa çıkan kimyasal ısınedeniyle beslenme sonunda elenebilir hale gelir. 

Fermentasyon sonrası atıklar oldukça yumuşar, matkap ucuna takılan basit bir boya karıştırıcı ile muamele edin.  İnce talaş ya da unlu mamullerle kıvam verin. Larvalar afiyetle tüketecektir. İnce talaş aynı zamanda C/N oranını istenilen 15-30 civarına çekmeye böylece kalan rezidünün kompost niteliğinin artmasına da  katkıda bulunacaktır.

Bu yazı Utku beyin yaptığı bir yorumda sorduğu değerli sorularına cevap niteliğinde oldu. Beni teşvik ettiği için kendisine teşekkür ederim

Uzun Bir Aradan Sonra...

 Uzun bir aradan sonra geçen zaman içerisindeki gelişmeleri paylaşmak istiyorum. Oldukça hareketli bir süreç yaşandı ve bu gecikmenin en önemli nedeni de bu durum.

Sürdürülebilir Gıda Üretiminde Böcek Biyoteknolojisi Derneği kuruldu. Bu sayede hem üyeler arası etkileşimi artırmak hem de resmi otoritelerle kurumsal bir ilişki kurmak amaçlandı. Konunun akademik tarafını atlamadan Dernek çalışmalarını yürütüyoruz ve katılımcıları bekliyoruz. Dernek web sitesi adresi aşağıda.

www.tibaf.org

İzmir Güzelbahçe Çamlı Köyünde, Çamlı Tarımsal Kalkınma Kooperatifi kampüsünden kiralayarak yürütülen çalışmalar genişledi. Hem üretim kapasitesi arttı, hem de yağ, larva unu, sabun gibi yan ürünler konusunda büyük ilerlemeler kaydedildi. Bu konuda yol arkadaşım Hasan Doğan’ın katkıları büyük. İzmire geldi ve beraber çalışıyoruz.

Yetiştiricilik konusunda “saygın” bir tarım gönüllüsünün tarafıma yaptığı insafsız “şebeke” ithamı nedeni ile canım çok sıkıldı ve ücretli eğitim programını kaldırdım. Aşk olsun!, ne diyeyim. Her zaman dediğim gibi telefonum, email adresim üzerinden bana ulaşarak her konuda bilgi alabilirsiniz. Formal bir eğitim artık yok ama sürekli bir destek amatör üreticilere karşılıksız olarak verilmeye devam edecek.

Yıllar öncesinden haberdar edilen kara günler artık kapımızda. Yem maliyetleri olağanüstü artmış durumda, üstelik bu günler daha iyi günlerimiz. Alternatif yem kaynaklarının geliştirilmesinin önemi katlanarak artıyor ve yakıcı hale geliyor. Tarım Bakanlığı bürokrasisi hala bir irade geliştirmiş değil. Fiili durum ise, BSF üreticileri yetiştiriciliğe devam ediyor ve Bakanlığın bu konuda bir düzenlemesi hala yok.

Bu yıl başında BSF larva yağından kozmetik ürünler geliştirilmesi konusunda bir TUBİTAK fonu aldık. HIBIOTEK isimli bir biyoteknoloji şirketi kuruldu. Sağlanan fon aracılığı ile tam ve kısmen yağsızlaştırılmış larva unu elde edildi. Ekstrakte edilen yağdan, rafinasyon sonrası elde edilen etken maddeler kullanılarak kozmetik prototip ürünler geliştirildi. Bunlar başlangıç olarak cilt temizleyici ve nemlendirici. Kullanıma sunulmadı elbette, bazı güvenlik ve etkenlik testlerinin tamamlanması gerekiyor.

Sinek üretim ünitesinde modüler tasarım konusunda Hasan önemli iyileştirmeler yaptı. Hala revizyon gerektiren noktalar var. Son halini verdiğimizde buradan paylaşacağız.

Üniversiteyi yeni bitiren bazı arkadaşlar gelip birkaç hafta tesiste deneyim kazanmak istiyor. Elbette kapım açık. Ama bazı prensipler konusunda hem fikir olmamız gerekiyor. 

Birincisi tesisin kapılarının açılması ve deneyimin paylaşılmasının kıymetinin bilinmesini istiyorum. Gelecek arkadaşlar tesiste misafir olmayacaklar, benim yaptığım gibi her türlü işe yardım edecekler. Kendilerinin belirleyecekleri ama mutlaka uyacakları bir mesaileri olacak. Birlikte karar vereceğimiz konuları okuyacaklar, denemeler tasarlayacaklar ve bunları paylaşacaklar. Adına staj diyelim, bunun süresi arkadan gelecek arkadaşlara yer verilebilmesi açısından çok uzun olmayacak. Aynı anda 2 stajer kabul edebiliyoruz şimdilik. Doktora ve yüksek lisans öğrencilerinden tez konularını bu alanda belirleyeceklere de olanaklarımızı ve deneyimlerimizi paylaşacağımızı söylemek isterim. Gelecek arkadaşlardan öğrenmek kadar, öğretmelerini de bekliyoruz. Son olarak bu arkadaşların bu dönemde deneyimlediklerini yazdıkları bir sonuç belgesi istiyoruz. Siteye koyacağım.

BSF üretimi artan enerji ve işgücü maliyetleri nedeni ile hala alternatiflerinin çok üzerinde. Yem konusunda yaşanan derin kriz organik atıkların merdivenaltı yem üreticileri tarafından hammadde olarak kullanılıp piyasaya sunulması nedeniyle kıymete binmiş durumda. Ekonomik değeri daha düşük ya da olmayan organik atık fraksiyonlarına yönelmek şart. Bu konuda larva diyeti çalışmaları büyük önem taşıyor. Tesiste bu konuda da çalışıyoruz ve yerel, ekonomik değeri olmayan atıklarla beslenen larvaların besin değerlerini ve üretim verimliliğini deniyoruz. Her larva diyeti denemesini yapmak bunların analizi hem işgücü ve analiz maliyeti getiriyor. Bu nedenle kaynak buldukça ilerliyoruz. 

Sürdürülebilir hammadde ihtiyacı nedeni ile yüksek çevre etkisi yaratan hammaddelerin bıraktıkları karbon ve su ayakizi nedeni ile vergilendirilmesine başlandı. Giderek yaygınlaşacak. Bu durum hammadde fiyatlarını yükseltmekle beraber böcek proteininin rekabet gücünü artıracak bir gelişme. Kağıt üzerinde yapılan maliyet hesaplarının içerisine henüz katılmamakla beraber çok yakında bu nedenle konvansiyonel hammadde fiyatlarında bir artış dalgası daha ortaya çıkacak.

Böcek endüstirisinin, olduğundan daha kısa sürede bir ekonomik getiri yaratacağı konusunun balonlaştırıldığını düşünüyorum. Yurtdışında ardı ardına açılan ve büyük fonlar toplayan şirketlerin bilançoları, üretim maliyetleri şeffaf değil. Bu konuda yapılan anketlerde firmaların büyük kısmı sorulara cevap vermiyorlar. Kişisel görüşüm büyük ölçekli bu işletmelerin ya da startup girişimlerin yatırım fonları tarafından bir finans aracı haline getirilerek gerçek değerinin üzerinde parlatıldığı yönünde. 

Üretim maliyetlerini düşürecek model, tasarım ve işbirliklerine ihtiyaç var. Öte yandan larvalardan yem dışında katma değeri yüksek yan ürünler geliştirerek üretim maliyetlerini düşürmek akıllıca bir yaklaşım gibi görünüyor. Küçük tavuk ve balık üreticilerinin larva yetiştiriciliği konusunda başlangıç yatırımını yapmak ve sonrasında işgücü ihtiyacını karşılamak konusunda hevesli olmadıklarını gözlemliyorum. İşi bırakmayı tercih ediyorlar. Bu nedenle iyi eğitim almış, finansal dayanıklılığı yüksek, beyaz yakalı küçük üreticilerin önplana çıkmasına ihtiyaç var. 

Migros ile birlikte yürüttüğümüz küçük üreticileri destekleyen proje devam ediyor. Bu projeye İzmir Büyükşehir Belediyesi de destek veriyor. Yavaş ama anlamlı katkılarda bulunuyorlar. Her tıkanıklık yaşandığında ulaşabiliyorum. Bu açıdan her türlü takdiri hak ediyor. Ön yargılarımdan kısmen kurtuldum ve belediyelerin bu alanda hala önemli bir aktör olarak yer alacağına olan inancım arttı. 

Dernek web sitesinde kaynaklar başlığı altında bazı Türkçeleştirilmiş kitapçıklar göreceksiniz. Türkçe kaynak açısından oldukça doyurucu içeriklere sahip. Teorik altyapının oluşturulmasında duyulan ihtiyacı büyük oranda karşılıyor. Ben ve Hasan her zaman uygulama sırasında yanınızdayız. Her deneme başarılı ya da başarısız büyük değere sahip. Hep birlikte bu süreci, hem kendi hayatımıza anlam katmak, hem de çevre yararı boyutunu gözeterek ilerleyeceğiz.