İşlenmiş Böcek Proteininin Gıda İçeriğinde Kullanılması

Bu yazıda böcek yetiştiriciliğine başka bir açıdan bakalım. Her şey yem içeriğinde sürdürülebilir hayvansal protein ve enerji kaynağı olarak böceklerin kullanılması (soya ve balık unu yerine) ile başladı. Yüzlerce startup firma, akan fonlar, kurulan büyük tesisler, pek söz edilmeyen başarısızlık hikayeleri, yüksek maliyet nedeniyle rekabet sorunları, her yıl bir önceki yılın iki katı sayıda yayınlanan ama hayatta karşılığı olmayan araştırma makaleleri ile karmaşık bir süreç sürüyor. Böcek proteini çevresel etkisi düşük de olsa, soya ve balık ununa göre kapanacak gibi durmayan büyük maliyet farkı nedeniyle rekabet sorunu yaşıyor. Ama döngüsel ekonomi mantığı içerisinde atıkları, böcekleri kullanarak çiftlik hayvanları yemleri üzerinden besin zincirine kazandırmak hala kulağa çok hoş geliyor.

Son ürüne baktığımızda tavuk, balık, domuz, süt, yumurta vb. gıda olarak temel protein kaynaklarımız. Oysa böcekleri gıda güvenliğine uygun bir şekilde üreterek, işlenmiş hallerini besinlerin içerisinde doğrudan tüketmek konusunda her an bir kırılma yaşanabilir. Yani yeme alışkanlıklarımızı değiştirmeden, örneğin hamburgerin içerisinde tüketicinin lezzet açısından fark edilmeyecek oranlarda kullanılmasından söz ediyorum. 2025 yılında yapılmış bir çalışma %10 düzeyine kadar duyusal bir fark yaratmadan hamburger içeriğinde kullanılabileceğini gösteriyor. Et dışındaki bazı gıda ürünlerinin besin değerlerini artırmak amacıyla kullanılmasına zaten yasal düzenlemelerle (şimdilik sadece un kurdu) izin verilmiş durumda. Böcek proteinin besin değeri açısından mevcut protein kaynaklarımızla karşılaştırıldığında fazlası var eksiği yok. Mevcut gıda sistemi, yarattığı çevresel etki nedeni ile böceklerin gıda olarak kullanılmasını sürecini, sistem ve endüstri henüz hazır olmasa da beklenmedik ölçüde hızlandırabilir.

Böcek proteininin, konvansiyonel protein kaynaklarıyla hazırlanan ürünlerin, yani gıdaların içeriğine düşük oranlarda bile girmesi endüstrinin önündeki maliyet engellini ortadan kaldıracaktır. Zaten gıda olarak tüketebileceğimiz kalitede bir protein kaynağını çiftlik hayvanlarına yedirip bu hayvanları tüketmemizin kültürel nedenler dışında mantıksal bir açıklaması da bulunmuyor. Bu perspektiften yapılan analizler Excelde hazırlanan fizibilite raporlarında yeşil ışığı yakıyor

Böcek proteini, yüksek katma değerli ürünler ve gıda olarak tüketilmesi dışında yem endüstrisi için fazlasıyla kaliteli bir ürün. Bu nedenle gelecek vizyonunu yem dışındaki endüstriler için hammadde kaynağı olarak belirlemek gerekiyor. Araştırmaların da gıda güvenliği ama daha önemlisi verimli ve temiz üretim konusuna odaklanması şart.

Özet olarak karlılığın, çevresel yararın ve açlığın kültürel engelleri aşacağını düşünüyorum. Ülkemizde bile.. Dünyanın en büyük üretim tesisini kurmakta olan Enorm firması Black Soldier Fly larvalarının gıda olarak kullanılması için izin başvurusunu yapmıştı. Böcek çiftçiliğinde çok uzak olmayan bir gelecekte resim tamamen değişecek gibi duruyor. Tarım Bakanlığı yetkilileri ise olan biteni seyretmeye devam ediyor.

Son olarak geçtiğimiz hafta sonu Manisadaki kuş fuarına sevgili dostum Dr. Fethi Halepliler ile gittim. Bambaşka bir dünya. Çok eğlendim. Yem standlarını gezerken Delta firmasının YK-TR-5900555 numaralı yem imalat ruhsatıyla üretilmiş un kurdu protein tozunu gördüm. Yem içeriğinde kullanılmasında zaten sıkıntı yok ama un kurdu üretim izni nasıl alınmış bilmiyorum. Tarım bakanlığına başvuran üretici adayları firma ile konuşarak mevzuat engelini nasıl aştıklarını konuşabilirler.