Kitin ve Kitosan

Kitin ve kitosan, tarım, gıda, biyotıp, ilaç, kağıt üretimi ve tekstil endüstrisi ile kozmetik ve su arıtmasındaki potansiyel uygulamaları nedeniyle önemli araştırma alanları olan bir biyopolimerdir(canlılardan elde edilen içinde bir çok molekül barındıran bir birleşik molekül). Bir polisakkarttir(karbonhirat) ve doğada selülozdan sonra en çok bulunan karbonhidrattır. Pek çok canlının yapısında bulunur. Özellikle kabuklu deniz canlıları(yengeç, ıstakoz, karides) kitin için ham madde kaynağıdır.

Tıbbi ve kozmotik kullanım alanları nedeni ile çok yüksek hızla artan bir talep vardır. Kitini bağlı olduğu protein ve minerallerden ayırarak saflaştırmak özel kimyasal işlemlerle gerçekleşir. Bu süreçte kullanılan ısıtma ve kimyasal maddeler önemli bir maliyet kalemi oluşturur. Kitinin saflığı ve molekül özellikleri elde etme süreçlerinde kullanılan yöntemlere göre farklılıklar gösterir. Deniz kabuklularından elde edilen kitinin mevsimsel özellik taşıması, yüksek mineral içeriği(ağır metaller gibi) ve allerjen olma potansiyeli nedeni ile alternatif kitin kaynaklarına yönelinmiştir.

Kitin içeren canlıların ham madde olarak kullanılacağı aşamaya kadar olan süreç doğada geliştiği ve kontrol edilemediği için standart bir ürün elde edilmesinde kısmen bir dezavantaj taşır. Bu nedenlerle mantarlardan ve böceklerden kitin elde edilmesi konusunda son yılarda bir arayış vardır.

Black soldier fly larvaları önemli miktarda kitin içerir ve mevcut ticari kitin ile karşılaştırılabilir özellikler taşıdığı gösterilmiştir. Büyük ölçekli BSF üretim tesislerinde önemli bir girdi kalemi oluşturabilme potansiyeli taşımaktadır mevcut ham madde kaynaklarına göre sürdürülebilir bir seçenek sunar. Kitinin kanama durma, cerrahi iplikler, antibakteriyel ürünler, kanser tedavisinde kullanılan ilaçların etkinliğinin artırılması gibi üzerinde araştırma yapılan ya da ürüne dönüştürülen çok önemli kullanım alanları vardır. BSF üretimi yapan uluslararası firmalar yem ham maddesi yanında kitini yüksek katma değerli bir yan ürün olarak geliştirerek ya da kitin üreten işletmelere hammadde kaynağı sağlayarak girdilerini artırmaya çalışmaktadırlar. Kitin çeşitli kimyasallar ve ısı ile demineralizasyon-deproteinizasyon sonucu elde edilir. Suda çözünmez. Kitosan ise kitinin deasetilasyonu ile elde edilir ve asidik ortamda ve suda ise kısmen çözülür. Bu özellikleri nedeni ile mamul geliştirecek firmalar tarafından kitin yada kitosan formunda kullanılırlar.

BSF üretiminde prepupa evresinde kitin melanine bağlı olarak bulunur ve ondan ayrıştırılması çok zordur. Bu nedenle prepupa evresindeki larvalar kullanılmaz “fifth instar” evresindeki larvalar kullanılır. Yağ ve protein ham maddesi dışında kitin ve melanin gibi katma değeri yüksek yan ürünler hem endüstriyel ölçekte üretim yapacaklar hem de Ar-Ge çalışması yürütecekler için önemli fırsatlar sunuyor.

Kış sezonunda bir taraftan üretim süreçlerini yürütürken konu ile ilgilenen akademik araştırmacılarla görüşüyorum. Sivil toplum örgütlerini ve Belediyeleri BSF konusunda heyecanladırmak için doküman desteği ve sunumlar yapıyorum. Yaz sezonu ile beraber sahip olduğum işletmede yürütmekte olduğum Arge çalışmalarına kaynak sağlamak ve BSF üretiminin yaygınlaştırlmasına katkıda bulunmak için küçük ya da büyük üretici adaylarına uygulamalı bir eğitim vereceğim.